Merhaba — Bir Merak Yolculuğuna Hoş Geldiniz
Diş numaralandırması konusu kulağa birden ağır ve teknik gelebilir; ancak aslında hepimizin çenesinde “nerede?”, “hangi diş?” diye düşündüğümüz bir sorudur. Bu yazıda, özellikle o sivri‑“köpek dişi” dediğimiz dişin “kaç numara?” olduğuna, neden böyle numaralandırıldığımıza ve farklı sistemlerin ne anlatığına bilimsel verilerle ama sade bir dille değineceğiz.
—
Köpek Dişi Nedir? Kısaca Anatomik Bakış
“Köpek dişi” terimi halk arasında aşırtılı olarak kullanılsa da tıp‑dilinde bu dişlere kanin (canine) denir. Canine tooth ya da “köpek dişi”, üç yönlü önemli role sahiptir: kesicilerle önünü açmak, premolar ve molarlarla birlikte besini parçalara ayırmak ve aynı zamanda çiğneme sırasında yan baskılara direnç göstermektir. ([Vikipedi][1])
Anlamı budur ki: yalnızca “gözümüze sivri geliyor” diye değil, gerçekten işlevsel bir diş türüdür.
—
Diş Numaralandırma Sistemleri Nedir ve Neden Önemlidir?
Diş hekimliği pratiğinde her dişin “hangi diş?” olduğunu net şekilde ifade etmek çok önemlidir. Bu yüzden uluslararası ve ulusal düzeyde bazı numaralandırma sistemleri geliştirilmiş durumda. En yaygın kullanılanlar:
FDI World Dental Federation notation (ISO 3950) sistemi: İki basamaklı kodlarla kullanılır. ([Vikipedi][2])
Universal Numbering System (ABD’de yaygın): Yetişkin dişleri için 1–32 arası numaralar. ([Vikipedi][3])
Ayrıca bölgesel olarak Palmer notation gibi sistemler de vardır. ([Vikipedi][4])
Bu sistemlerin varlığı sayesinde diş hekimiyle iletişiminiz daha net olur: örneğin “yukarı sol üçüncü diş” yerine “23 numara” gibi bir ifade kullanılabilir.
—
Köpek Dişi Kaç Numara? – Farklı Sistemlere Göre
FDI Sisteminde
FDI sisteminde, ilk rakam çenenin ve çeyreğin (şakak‑üst, üst‑sol vs) kodudur, ikinci rakam ise o çeyrekteki dişin sırasıdır. ([pressbooks.pub][5])
Üst çene sağ taraf: 1x → üst çene sol taraf: 2x → alt çene sol taraf: 3x → alt çene sağ taraf: 4x. ([Vikipedi][2])
Köpek dişi (canine), ön kesicilerden sonra üçüncü diştir (1: merkezi kesici, 2: yan kesici, 3: köpek dişi). Bu durumda:
Sağ üst kanin: 13
Sol üst kanin: 23
Sol alt kanin: 33
Sağ alt kanin: 43
Örneğin, “13” kodu “üst‑sağ kanin” demektir.
Universal Sisteminde (ABD)
Bu sistemde yetişkin dişler 1’den 32’ye kadar sıralanır. ([radiopaedia.org][6]) Köpek dişleri için:
Üst çene sağ kanin: 6 numara
Üst çene sol kanin: 11 numara
Alt çene sol kanin: 22 numara
Alt çene sağ kanin: 27 numara ([Rodeo Dental & Orthodontics][7])
Özet Tablo
| Sistem | Üst sağ kanin | Üst sol kanin | Alt sol kanin | Alt sağ kanin |
| ————— | ————- | ————- | ————- | ————- |
| FDI | 13 | 23 | 33 | 43 |
| Universal (ABD) | 6 | 11 | 22 | 27 |
—
Neden Bu Kadar Sistem Var? Ve Bilimsel Notlar
Her ülke ya da bölge kendi yaygınlaşmış sistemini kullanıyor: örneğin Türkiye’de çoğu klinikte FDI sistemi tercih ediliyor. Bu farklılık, uluslararası literatürde karışıklığa neden olabiliyor.
Köpek dişi gibi özel dişlerin konumu ve işlevi, numaralandırmanın anlaşılması açısından önemli. Bu dişler, çiğneme işlevinin yanı sıra çene anatomisinin düzenlenmesine katkı sağlıyor. ([thepetlabco.com][8])
Bilimsel çalışmalar, dişlerin eruptio (çıkma) zamanları, kök uzunlukları gibi parametrelerle kanin dişlerin “öncü” rollerini destekliyor. Örneğin, üst kaninlerin kökleri genellikle tüm dişler içinde en uzunlara yakındır. ([Vikipedi][9])
—
Okuyuculara Birkaç Soru
Siz kendi muayenenizde diş hekiminizle hangi numaralandırma sistemini kullandınız — FDI mi yoksa başka bir sistem mi?
Köpek dişinizin hangi numara olduğunu öğrenince ağız sağlığı açısından herhangi bir şaşkınlık yaşadınız mı?
Diş numaralandırmasının hastalar için neden önemli olduğunu düşündünüz mü — örneğin hangi dişin çürük olduğunu ya da yapılması gereken işlemi net bilmeyi kolaylaştırdığı için?
—
Sonuç
“Köpek dişi kaç numara?” sorusunun yanıtı, hangi numaralandırma sistemini kullandığınıza bağlı olarak değişebilir: FDI sisteminde üst sağ için 13, Universal sisteminde ise 6 numaradır. Bu bilgi, diş hekimliği pratiğinde ve ağız sağlığı yönetiminde çok değerli bir köprüdür. Her dişin numarası, o dişin yerini, işlevini ve takip edilmesi gereken durumları kolaylaştırır. Ağız sağlığınızla ilgili olarak bu tür teknik bilgilere hâkim olmak, sizleri daha bilinçli bir hasta yapar.
—
Dilerseniz “süt dişlerinde köpek dişi numarası”, “premolar numaralandırması” gibi diğer diş türleriyle ilgili yazılar da hazırlayabilirim.
[1]: https://en.wikipedia.org/wiki/Canine_tooth?utm_source=chatgpt.com “Canine tooth”
[2]: https://en.wikipedia.org/wiki/FDI_World_Dental_Federation_notation?utm_source=chatgpt.com “FDI World Dental Federation notation”
[3]: https://en.wikipedia.org/wiki/Universal_Numbering_System?utm_source=chatgpt.com “Universal Numbering System – Wikipedia”
[4]: https://en.wikipedia.org/wiki/Palmer_notation?utm_source=chatgpt.com “Palmer notation”
[5]: https://pressbooks.pub/oralsurgery4rns/part/the-international-tooth-numbering-system/?utm_source=chatgpt.com “The International Tooth Numbering System (FDI) – Oral & Maxillofacial …”
[6]: https://radiopaedia.org/articles/american-dental-association-universal-numbering-system?utm_source=chatgpt.com “American Dental Association Universal Numbering System”
[7]: https://www.rodeodental.com/teeth-numbers-and-names-understanding-dental-anatomy/?utm_source=chatgpt.com “Teeth Numbers And Names – Chart Of Adult Teeth | Rodeo Dental”
[8]: https://thepetlabco.com/learn/dog/health-wellness/dog-dental-chart?utm_source=chatgpt.com “Your Dog’s Teeth Explained: A Detailed Dental Chart – PetLab Co”
[9]: https://en.wikipedia.org/wiki/Maxillary_canine?utm_source=chatgpt.com “Maxillary canine”